Nasielskie synagogi
W ramach realizacji projektu pod nazwą "Pamięć to człowiek i miejsce", na który Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Nasielsku, w strukturach której znajduje się Nasielski Dom Edukacji i Historii otrzymała dofinansowanie w konkursie grantowym Forum Dialogu, w kwocie 13459,55 zł na zakup i umieszczenie trzech tablic upamiętniających społeczność żydowską zamieszkującą do 1939 r. w naszym mieście, poniżej przedstawiamy Państwu treść, która będzie zamieszczona pod kodem QR na tablicy, którą umieścimy na bloku mieszkalnym, w miejscu, gdzie przed laty w naszym mieście znajdowały się drewniana i murowana synagoga.
Stara synagoga drewniana została wybudowana około 1650 r. przy wydatnym wsparciu finansowym rodziny Wesslów – właścicieli miasta. Była to niezwykle ozdobna budowla autorstwa Symchy Weisa syna Szlomy z Łucka. Bożnica została opisana pod względem architektonicznym przez znawców żydowskiego budownictwa -Marię i Kazimierza Piechotków w następujący sposób: „Sala główna otoczona od zachodu przedsionkiem, od północy i prawdopodobnie południa – pomieszczeniami dla kobiet. W narożnikach dwa alkierze otoczone galeriami. Na piętrze nad przedsionkiem, dostępne z zewnętrznej dwukondygnacyjnej galerii ze schodami, pomieszczenia dla kobiet, sądząc po układzie dachów przypuszczalnie późniejszego pochodzenia. Dach nad salą łamany dwukondygnacyjny, kondygnacja górna półszczytowa, dolna czterospadowa”.
Według Encyklopedii Judaici „stara synagoga drewniana wybudowana w 1650 r. posiadała rozmiary 32x30 m, wysokość 25 m z charakterystycznymi wieżami na narożach, orientowana na południe, w zasadzie dwukondygnacyjna, kryta gontem, 6-osiowa z pięknymi schodami i dekoracjami”.
Lata 80. i 90. XIX w. przyniosły Nasielskowi okres wzmożonego rozwoju, podejmowane były wówczas różne śmiałe zadania inwestycyjne m. in. w zakresie budownictwa sakralnego. W 1880 r. została rozebrana zabytkowa, ale będąca niestety już w bardzo złym stanie technicznym drewniana synagoga. W miejscu starej bożnicy przystąpiono do realizacji nowego gmachu według projektu Jacoba Landy, który zmarł podczas wznoszenia tego obiektu w 1884 r. Po jego śmierci pieczę nad realizacją projektu sprawował Ezekiel Ha-Levi. W 1886 r. oddano do użytku nową neorenesansową, murowaną bożnicę. Była to budowla trzykondygnacyjna, poprzedzona trójosiowym westybulem zwieńczonym trójkątnym szczytem z okulusem obwiedzionym bogato zdobionym gzymsem. Narożniki westybulu wyposażone były w latarnie. Naroża obiektu posiadały głębokie boniowania. Szczyty synagogi przeprute były trzema dużymi, półkoliście sklepionymi oknami oświetlającymi wnętrze. Skala obiektu zbliżona była do założenia pierwotnego. Synagoga posadowiona była na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu o wymiarach 32x30m. Bogato występujący detal architektoniczny w postaci gzymsów naczółkowych oddzielających kondygnacje, obramień okien, ozdobnej stolarki, rozet i konsoli wolutowych czynił zeń budowlę niezmiernie malowniczą i reprezentacyjną.
Opracował Stanisław Tyc
Nasielsk synagogues
The old wooden synagogue was built around 1650 with significant financial support from the Wessel family, the owners of the town. It was an extremely ornate building by Symcha Weis, son of Szloma from Łuck. The synagogue was described in architectural terms by Maria and Kazimierz Piechotka, experts in Jewish architecture, as follows: "A vestibule on the west surrounds the main hall, and women's rooms on the north and probably on the south. Galleries surround two alcoves in the corners. On the first floor above the vestibule, accessible from an external two-story gallery with stairs, there are rooms for women, probably of later origin judging by the roof arrangement. The roof over the hall is two-story, with a half-gable upper floor and a hipped lower one".
According to the Encyclopedia Judaica, "the old wooden synagogue built in 1650 was 32x30 m in size, 25 m high with characteristic towers at the corners, oriented south, basically two-story, shingled, with six axes with beautiful stairs and decorations."
The 1880s and 1890s brought a period of intense development to Nasielsk, and various ambitious investment projects were undertaken, including in the field of religious construction. In 1880, the historic wooden synagogue, which was unfortunately in a deplorable physical condition, was demolished. In place of the old synagogue, Jacob Landa designed a new building. He unfortunately died in 1884 while construction was still ongoing. After his death, Ezekiel Ha-Levi oversaw the implementation of the project, and in 1886, a new neo-Renaissance brick synagogue was opened. It was a three-story building, preceded by a three-axial vestibule topped with a triangular gable with an oculus surrounded by a richly decorated cornice. The corners of the vestibule were equipped with lanterns. The corners of the building had deep rustication. The gables of the synagogue held three large, semicircular windows illuminating the interior. The scale of the facility was comparable to the original design. The synagogue was built on a rectangular plan, almost a square, measuring 32x30 m. Rich architectural details in the form of pediment cornices separating the floors, window frames, decorative woodwork, rosettes, and volute consoles made it an extraordinarily picturesque and representative building.
Prepared by Stanisław Tyc
